گزارش امروز دوشنبه 14 اردیبهشت "گسترش صمت" از بررسی وضعیت صنعت فرش دستباف ایرانی
هنر- صنعت فرش دستباف جزو صنایع ملی ایران به شمار می‌رود و به راحتی می‌توان دستبافته‌های ایرانی را بی‌رقیب در دنیا توصیف کرد. اما در سال‌های اخیر و همزمان با اعمال تحریم‌ها بازار بین‌المللی فرش دستباف هم کوچک شده است.
علاوه بر آن مشکلات دیگری هم چون اشتغال روستاییان به فعالیت‌های صنعتی و افزایش تقاضا برای فرش ماشینی و مشکلات اقتصادی نیز توانسته بر صنعت ملی ایران سایه بیندازد. به گفته صاحب‌نظران این حوزه، علاوه بر تلاش برای رفع تحریم‌ها و مشکلات کلی صنایع، لزوم تقویت فرهنگ استفاده از فرش دستباف همانند هرکالای تولید داخلی بیش از پیش احساس می‌شود تا این صنعت ملی جان دوباره‌ای بگیرد.
عوامل تاثیرگذار بر قیمت تمام شده
سیدرضی حاجی‌آقامیری، نایب‌رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران در گفت‌وگو با صمت درباره وضعیت تولید فرش دستباف گفت: از آنجا که تولید فرش دستباف متکی به نیروی انسانی است، بنابراین نمی‌توان ظرفیتی برای تولید آن تعریف کرد. به همین دلیل عوامل زیادی بر تولید تاثیر خواهد گذاشت. به طور مثال پرداخت یارانه نقدی به مردم باعث شد تا بخشی از بدنه فرشبافان از این حرفه خارج شوند که این امر نشان می‌دهد به طور کلی تغییرات اقتصادی در کشور بر میزان تمایل به بافندگی تاثیرگذار خواهد بود.
حاجی آقامیری با تاکید بر این که ظرفیت تولید فرش دستباف به عوامل اقتصادی متعددی مرتبط است، تصریح کرد: تورم یکی دیگر از عواملی است که بر ظرفیت تولید و میزان دستمزد بافندگان تاثیرگذار است. البته در دولت یازدهم اقدامات خوبی برای مهار این تورم انجام شده اما تاکنون تاثیر زیادی در افزایش دستمزد بافندگان، قیمت مواد اولیه و مسائل مرتبط با تولید داشته که باعث شده به علت افزایش قیمت تمام شده درعرصه رقابت بین‌المللی عقب بمانیم.
نایب رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران با اشاره به این که تحریم‌ها یکی از عوامل مهمی است که از دو بعد این صنعت را تحت تاثیر قرار داده، تصریح کرد: یک بعد از تحریم‌ها مربوط به تحریم مستقیم خرید فرش توسط برخی کشورها هم چون امریکاست. اهمیت این مسئله به گونه‌ای است که در گذشته ۲۰ تا ۲۵ درصد فروش فرش دستباف متعلق به بازارهای امریکایی بوده و از دست دادن این بازار به معنای کاهش ۲۵ درصدی در تولید خواهد بود چرا که جایگزینی برای این بازار پیدا نمی‌شود.
کاهش صادرات به کمتر از ۳۵۰ میلیون دلار
حاجی‌آقامیری با بیان این که تلاش‌هایی برای جایگزین کردن بازار امریکا انجام شده اما این امربه طور کامل امکان‌پذیر نیست، گفت: تقاضای بازار امریکا برای فرش دستباف در دو قرن ایجاد شده و چندین دهه زمان می‌برد تا جایگزینی برای بازار امریکا ایجاد شود بنابراین باید به سمتی حرکت کنیم که تحریم‌ها برداشته شود.
وی با اشاره به بعد دیگر آثار تحریم‌ها بر صنعت فرش دستباف گفت: مشکلات نقل و انتقالات پولی برای خرید مواد اولیه و همچنین فروش محصولات یکی دیگر از ابعاد تاثیر تحریم هاست چرا که با کوچک شدن بازار فروش، کاهش نقدینگی نیز به وجود خواهد آمد. بنابراین تمامی عوامل بر تولید فرش دستباف تاثیرگذار است.
نایب رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران با بیان اینکه این عوامل باعث شده تا بازار صادراتی فرش ایرانی از یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار در دهه هفتاد به کمتر از ۳۵۰ میلیون دلار درحال‌حاضر برسد، گفت: این به معنای سقوط در صنعت فرش دستباف است.
وی درباره وضعیت تامین مواد اولیه در تولید فرش دستباف نیز اظهار کرد: مواد اولیه فرش دستباف شامل دو بخش مربوط به پشم دست‌ریس ماشین‌ریس است که در داخل تولید شده و وابستگی به اقتصاد بین‌الملل ندارد و بخش دیگر که از پشم وارداتی استفاده شده و در بخش رنگرزی جز آن بخش که با گیاهان رنگ می‌شودبقیه از رنگ خارجی استفاده می‌شود که این بخش متاثر از تغییرات اقتصاد بین‌المللی است. بنابراین برای حل مشکلات فرش دستباف باید به سراغ مسائلی برویم که اقتصاد کشور با آن دست به گریبان است که با توجه به سیاست‌ها و عملکرد دوساله دولت به بهبود اوضاع در زمینه تولید امیدواریم.
فرش دستباف ایرانی در دنیا بی‌رقیب است
حاجی آقامیری با بیان این که فرش دستباف ایران از پایین‌ترین کیفیت تا بهترین و مرغوب‌ترین کیفیت تولید را در بر می‌گیرد، گفت: در ایران، از نظر مرغوبیت، فرش‌هایی بافته می‌شود که هیچ کشوری در دنیا توان رقابت با آن را ندارد. بنابراین ایران در تولید فرش مرغوب، رقیبی ندارد بلکه رقابت بیشتر در زمینه فرش‌های با کیفیت متوسط است. اما مشکلی که در زمینه تولید فرش مرغوب مطرح می‌شود، این است که در دنیا محدودیتی برای ارائه قیمت وجود دارد و نمی‌توان با هر قیمتی فرش مرغوب ارائه کرد. بنابراین توانمندی تولید وجود دارد اما امیدواریم شرایط به گونه‌ای تغییر کند که بتوانیم با قیمت مناسب و قابل رقابت با بازار بین‌المللی فرش مرغوبی ارائه کنیم.
وی با اشاره به این که اگر این وضعیت به وجود بیاید تمایل به استفاده از فرش مرغوب در بازارهای داخلی نیز به وجود خواهد آمد، گفت: فرش‌های مرغوب و گران قیمت تنها در بازارهای بین‌المللی عرضه نمی‌شود و متقاضیان داخلی هم برای این فرش‌ها وجود دارد، وقتی اتومبیل‌های گران قیمت و سایر محصولات لوکس در بازار مشتری دارند، فرش‌های مرغوب نیز مورد توجه قشر مرفه جامعه خواهد بود.
نایب رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران با اشاره به این که باید به گونه‌ای تقاضا برای فرش‌های دستباف متوسط رو به بالا در داخل تقویت شود، اظهار کرد: در این مسیر باید تبلیغات داخلی برای فرش دستباف افزایش یابد و از طرفی، فرش ماشینی نقش مخربی در بازار فرش دستباف دارد. اختلاف قیمت فرش‌های دستباف نیز طیف وسیعی را در بر می‌گیرد و از متری ۲۰۰ هزار تومان تا متری ۲۰ میلیون تومان در بازار عرضه می‌شود.
تولید سالانه ۵/۳ میلیون متر مربع فرش دستباف
محمدرضا عابد، مدیرعامل شرکت سهامی فرش ایران نیز در گفت‌وگو با صمت درباره وضعیت تولید فرش دستباف گفت: تولید فرش دستباف نسبت به سال‌های قبل با افزایش روبه‌رو بوده که دلیل این امر رونق تولید نسبت به چند سال گذشته و رو آوردن مردم به اشتغال در حوزه فرش است به طوری که در سال گذشته حداکثر بین ۳ تا ۵/۳ میلیون متر مربع فرش دستباف تولید شد. عابد با اشاره به این که مواد اولیه و دستمزد مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر روی تمام شده فرش دستباف است، افزود: به علت تورم در چند سال اخیر قیمت مواد اولیه با افزایش روبه‌رو بوده که به دنبال آن دستمزد نیز افزایش یافته است.
مدیرعامل شرکت سهامی فرش ایران با بیان این که با توجه به این میزان تولید فرش برآورد می‌شود بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار نفر به طور مستقیم در مقوله فرش دستباف اشتغال دارند، تصریح کرد: با احتساب شغل‌های جانبی این رقم به یک‌میلیون نفر می‌رسد. البته با توجه به مشکلات اقتصادی در چند سال اخیر، تعداد شاغلان این حوزه کاهش پیدا کرده و یکی از عوامل نیز پرداخت یارانه‌های نقدی بوده که موجب شده تا تولیدکنندگان دست از تولید بکشند.
وی افزود: البته مشکلات جهانی و نبود خریدهای بین‌المللی نیز در کاهش تولید و کاهش افراد شاغل در این صنعت موثر است به طوری که در دوره‌ای ۵ تا ۶ میلیون متر مربع تولید و حدود ۲میلیون نفر شاغل در این حوزه وجود داشت. البته شرایط اجتماعی نیز در این کاهش بی‌تاثیر نبوده و ساخت شهرک‌های صنعتی و اشتغال روستاییان در امور صنعتی مهم‌ترین بدنه اشتغال فرش را به سمت شغل‌های دیگر کشانده است.
تغییر در توزیع تقاضای بین‌المللی و داخلی
مدیرعامل شرکت سهامی فرش ایران با بیان اینکه خوشبختانه بیشتر مواد اولیه فرش دستباف از داخل تامین می‌شود، اظهارکرد: تنها برخی نخ‌های ابریشم و مواد رنگی از خارج کشور وارد می‌شود به همین دلیل وابستگی کمتری به خارج از کشور وجود دارد. از سوی دیگر با توجه به فضای رقابتی در بازارهای بین‌المللی روز به روز کیفیت فرش دستباف ایرانی افزایش پیدا کرده است. این درحالی است که ایران همواره سعی کرده کیفیت محصولات خود را در فرش‌های ریز بافت افزایش دهد چرا که امکان رقابت برای کشورهای رقیب کمتر وجود دارد.
عابد با اشاره به میزان توزیع تقاضا در بازار فرش گفت: به طور معمول نحوه توزیع تقاضا در بازارهای بین‌المللی و داخلی به نحوی بوده که ۸۰ درصد تقاضا در بازارهای بین‌المللی وجود داشته و ۲۰ درصد بازار داخلی، اما با وجود تحریم‌های امریکا و رکود بازارهای اروپایی این نسبت به ۶۰ درصد در بازارهای بین‌المللی و ۴۰ درصد در بازار داخلی تغییر پیدا کرده است. وی با تاکید بر لزوم تقویت فرهنگ استفاده از فرش دستباف در داخل و خارج از کشور گفت: متاسفانه فرهنگ استفاده از فرش دستباف در حال کمرنگ شدن است و رقبایی نظیر فرش‌های ماشینی و کف پوش‌ها جایگزین صنعت فرش ایران شده‌اند. از این جهت صنعت فرش ایران نیازمند تبلیغات بیشتر است تا ضمن جذب بیشتر مردم به محصولات، سرمایه‌گذاران هم تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری داشته باشند. بنابراین گزارش، صنعت فرش دستباف ایرانی برای آنکه دوباره به روزهای اوج خود بازگردد علاوه بر تلاش برای رفع تحریم‌ها نیازمند فرهنگسازی و تبلیغات در این زمینه است تا علاوه بر افزایش تقاضا، سرمایه‌گذاران و شاغلان بیشتری را به این صنعت جذب کند.