نمایندگان بخش خصوصی و فعالان صنعت فرش دستباف کشور، علاوه بر مشکلات فضای اقتصاد کلان، از پیمان‌سپاری ارزی به عنوان یک مشکل بزرگ صادرکنندگان فرش پرداختند و خواستار لغو آن شدند. ضمن این که تحریم‌ها، بزرگترین بازار فرش دستباف ایران یع...
به گزارش روایط عمومی مرکز ملی فرش ایران، به نقل از سایت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران، در بیست و یکمین نشست کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران که در مرکز ملی فرش برگزار شد، موانع تولید و صادرات فرش دستبافت مورد واکاوی قرار گرفت. متولیان دولتی صنعت فرش و فعالان بخش خصوصی در این نشست خواستار حذف پیمان‌سپاری ارزی برای صادرات فرش دستباف شدند.
در ابتدای این جلسه، محسن بهرامی ارض اقدس، رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران، با اشاره به اینکه فرش به عنوان یک هنر و صنعت، از دیرباز موجب افتخار ایرانیان بوده است، ادامه داد: فرش یکی از اقلام عمده صادراتی ایران محسوب می‌شود که دارای کمترین وابستگی ارزی بوده و سهم بالای از اشتغال به ویژه اشتغال بانوان را به خود اختصاص داده است.
بهرامی افزود: به دلیل اهمیت این کالای صادراتی، این دومین نشستی است که در یک سال گذشته به موضوع صادرات فرش اختصاص یافته است.
کاهش 19درصدی صادرات فرش نسبت به سال 1395
در ادامه این جلسه، اشرف مرتضایی، کارشناس این کمیسیون، تحلیلی از وضعیت تجارت فرش در ایران و جهان ارائه کرد و گفت: در هشت ماهه نخست سال جاري 233 ميليون دلار فرش و صنايع دستي از كشور صادر شده كه نسبت به مدت مشابه سال 1395 حدود 19 درصدكاهش داشته است.
او با بیان اینکه صادرات فرش طی یک دهه اخیر نوسانات بسیاری را تجربه کرده است، ادامه داد: ارزش صادرات فرش دستباف از 398 ميليون دلار در سال 1386 به 560 ميليون دلار در سال1390 افزايش یافته و پس از آن سير نزولي به خود گرفته است؛ به طوري كه در سال 1394 به رقم 319 ميليون دلار رسيد. در سال 1396 ارزش صادرات حدود 425 ميليون دلار بوده كه نسبت به سال قبل رشد 18 درصدي داشته است.
مرتضایی افزود: فرش دستباف كشور در سال 1396 به 72 كشور جهان صادر شده است و از ميان كشورهاي مقصد صادراتي فرش دستباف ايران در سال 1396 پنج كشور آمريكا 125.6 ميليون دلار، آلمان 58 ميليون دلار، لبنان 30 ميليون دلار، انگلستان 23 ميليون دلار و ژاپن 23 ميليون دلار، بزرگترين مقاصد صادرات ايران هستند كه 61 درصد ارزش صادرات فرش دستباف ايران را به خود اختصاص داده‌اند.
او با بیان اینکه ايران تا سال 2007 بزرگترين صادركننده فرش دستباف در دنيا بود، توضیح داد: اکنون از ميان كشورهاي صادركننده برتر فرش دستباف جهان در سال 2017 سه كشور ايران، هند و مصر بيش از 70 درصد ارزش صادرات جهاني فرش دستباف را به خود اختصاص داده‌اند.
کارشناس کمییسون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران همچنین در مورد ارزش واردات جهانی فرش دستباف نیز گفت: ارزش واردات جهاني فرش دستباف از 1.4 ميليارد دلار در سال 2007 به حدود 910 ميليون دلار در 2017 رسيده است و دو كشور آمريكا و آلمان بزرگترين واردكنندگان فرش دستباف در دهه اخير بوده‌اند.
اشرف مرتضایی تامين مواد اوليه مرغوب براي توليد فرش‌هاي با كيفيت و كمبود واحدهاي تأمين مواد اوليه مرغوب قاليبافي و رنگرزي سنتي، فقدان شناسنامه فرش براي نظارت و كنترل كيفيت توليد، قديمي بودن طرح محصولات توليدي و تورم بالا در اقتصاد كشور را به عنوان مشکلات تولید فرش عنوان کرد و گفت: مسایلی نظیر عدم شناسایي سلايق و نيازهاي بازار، قيمت تمام شده بالا، عدم وجود برنامه‌هاي مدون جهت بازاريابي و بازارسازي و حفظ بازارهاي كنونی، سياست‌هاي تجاري و ارزي ناكارآمد و محدوديت‌هاي داخلي براي صادركنندگان، تاخير طولاني در پرداخت و ميزان اندک مبالغ حمايت از صادرات و متمرکز بودن بازارهای صادراتی و عدم تبليغات در بازارهاي جهاني از جمله موانع توسعه صادرات فرش قلمداد می‌شود.
در ادامه این جلسه، محمدمهدی فرشچی موحد، معاون امور اقتصادی و بازاریابی مرکز ملی فرش با اشاره به اینکه صادرات جهانی فرش در سال 2014 معادل یک میلیارد و 914 میلیون دلار بوده است، ادامه داد: این رقم در سال 2017 به حدود یک میلیارد و 588 میلیون دلار کاهش یافته است.
او سپس با اشاره به اینکه ایران در سال 1396حدود 264 میلیون دلار صادرات داشته است ادامه داد: رقم صادرات فرش دستباف ایران در سال 1397 به 203 میلیون دلار کاهش یافته است. صادرات ایران در سال 97 در مقایسه با سال 96 به لحاظ ارزشی 22 درصد کاهش یافته اما به لحاظ وزنی32 درصد رشد داشته است.
تلاش برای خروج فرش دستباف از دایره تحریم‌ها
پس از ارائه این آمار، فرشته دستپاک، رییس مرکز ملی فرش طی سخنانی به اهمیت صنعت فرش در اقتصاد کشور پرداخت. او ضمن اشاره به جایگاه فرش دستباف در فرهنگ و تاریخ ایران تاکید کرد که این کالای استراتژیک باید در مسیر توسعه قرار گیرد.
دستپاک در بخش دیگری از سخنانش به انعقاد تفاهمنامه میان مرکز ملی فرش و سازمان بهزیستی خبر داد تا به موجب این تفاهمنامه، گرایش به بافتن فرش از سنین کودکی ترویج شود. او گفت: همچنین تفاهمنامه‌ای با معاونت امور صنایع وزارت صنعت، معدن و تجارت منعقد شده تا در زمینه نوسازی صنایع تولیدکننده مواد اولیه و نیز احیای نوغان‌داری اقدام شود.
او همچنین از تلاش مرکز متبوع خود برای خارج کردن فرش ایرانی از شمول تحریم‌های آمریکا سخن گفت و ادامه داد: به دنبال آن هستیم که فرش دستباف ایرانی را با استفاده از برخی ظرفیت‌های قانونی نظیر دادگاه لاهه از دایره تحریم‌ها خارج کنیم و این امر با مشارکت معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری و تشکل‌ها در حال انجام است.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در ادامه با اشاره به در پیش بودن نمایشگاه کیش از برنامه‌ریزی برای جذب مشتریانی از کشورهای حاشیه خلیج فارس خبر داد و گفت: قرار است برای نخستین بار، کشورهای تولیدکننده بزرگ فرش نظیر هند، ترکیه، مصر و افغانستان را نیز به این نمایشگاه دعوت کنیم.
او در ادامه، عدم شناسنامه‌دار شدن فرش ایران، عدم امنیت شغلی و پوشش ناکافی بیمه تامین اجتماعی را از چالش‌های این صنعت برشمرد و گفت: از 600 هزار بیمه شده در سال 1392 اکنون صرفاً حدود 290 هزار نفر همچنان تحت پوشش بیمه‌ای قرار دارند. در عین حال 2 الی 2.5 میلیون نفر در این صنعت شاغل هستند و بحث امنیت شغلی این افراد بسیار حائز اهمیت است.
رییس مرکز ملی فرش گفت: اکنون تعدادی از واردکنندگان اعلام کرده‌اند که به دلیل چالش نقل و انتقال وجوه، حاضرند فرش ایرانی صاحب برند را تهاتر کنند. برای انجام این نوع تهاتر نیازمند طراحی مکانیزم‌های موثر هستیم. ضمن این که به طور جد معتقدیم با توجه به مشکلات موجود، پیمان‌سپاری ارزی باید برای صادرکنندگان فرش لغو شود.
ضرورت اولویت‌بندی مسایل
در ادامه، صادق نجفی، مشاور عالی و دستیار ویژه وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه در شرایط کنونی نمی‌توان به ایده‌آل‌ها اندیشید، ادامه داد: شایسته است که حل سه الی چهار مساله از صنعت فرش را در دستور کار قرار دهیم و آن را پیگیری کنیم؛ مسایلی نظیر تامین ارز مورد نیاز برای واردات مواد اولیه یا اقدامات موردنیاز برای نفوذ بیشتر در بازارهای صادراتی می‌تواند در دستورکار قرار گیرد و با کمک دولت و بخش خصوصی پیگیری شود.
دور زدن تحریم‌ها به شرط عدم دخالت دولت
سیدرضی حاجی‌آقامیری، عضو کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران نیز با انتقاد از مداخلات دولت در حوزه صادرات گفت: اگر دولت از وضع مقررات دست و پاگیر دست بردارد، صادرکنندگان خود می‌توانند تحریم‌ها را دور بزنند. دولت ماه‌هاست که در کاری دخالت می‌کند که در مورد آن صلاحیت ندارد.
او افزود: از منظر دخالت، من تفاوتی میان دولت دوازدهم با دولت دهم نمی‌بینم. صادرکنندگان مانند همین شرایط را در دوران دولت نهم و دهم نیز تجربه کردند. درخواست ما این است که دولت شش میلیارد دلار صادرات غیرنفتی بخش خصوصی واقعی را رها کرده و بازگشت ارز از سایر صنایع صادراتی را دنبال کند. البته باید تاکید کنم که صادرکنندگان برای ادامه فعالیت‌هایشان، چاره‌ای جز بازگرداندن ارز حاصل از صادرات خود ندارند.
پیمان ارزی برای صادرات فرش فاقد وجاهت است
محمد لاهوتی، دیگر عضو این کمیسیون با اشاره به اینکه تصور دولت از ارزش صادرات ناشی از قیمت غیرواقعی پایه گمرکی بوده است، ادامه داد: با توجه به کاهش قیمت‌ها در گمرک احتمالا آمار صادرات نیز کاهش پیدا می‌کند.
او در ادامه گفت: فرش‌های صادراتی پس از خروج از کشور معمولا در انبارها نگهداری می‌شود تا به فروش برسد. یعنی ممکن است این فرش‌ها سه ماه دیگر به فروش برسد و در این صورت پیمان ارزی برای صادرات فرش، معنا ندارد.
رییس کنفدراسیون صادرات ایران از تاثیر افزایش قیمت حمل و نقل بر قیمت تمام شده کالاهای صادراتی سخن گفت و افزود: چندسال است که در لایحه بودجه ارقام بالایی برای مشوق صادراتی در نظر گرفته می‌شود اما تخصیص نمی‌یابد و این منجر به گسترش نااطمینانی در میان صادرکنندگان می‌شود.
تجارت فرش دستباف رو به احتضار است
در ادامه ناصر نیشابوری یکی از فعالان صنعت فرش نیز با بیان این تعبیر که تجارت فرش دستباف ایران رو به احتضار است، گفت: لازم است در کنار توجه به فرش دستباف به فرش ماشینی نیز توجه شود. چرا که فرش ماشینی در حال رقابت با فرش دستباف است.
او معتقد بود که رفع تحریم فرش ایران از طریق مراجعی چون دادگاه لاهه شدنی نیست و باید پذیرفت که ایران بازار آمریکا را در زمینه فرش دستباف از دست داده است. نیشابوری افزود: در چنین شرایطی که آمریکا به عنوان بزرگترین بازار فرش دستباف از دست رفته است باید به بازارهای دیگر اندیشید. ما نیاز به بازاریابی حرفه‌ای داریم. بازاریابی حرفه‌ای نیز هزینه دارد و تلاشی جدی می‌طلبد.
او با اشاره به اینکه نقل و انتقال پول به چالش جدی فعالان اقتصادی تبدیل شده، خواستار توجیه سفرا، رایزنان بازرگانی و مقامات سفارتخانه‌های ایران در سایر کشور‌ها برای همکاری با بازرگانان ایرانی شد.
محمدرضا فیاض، عضو کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران نیز گفت: لازم است متولیان دولتی و خصوصی صنعت فرش به محور مشترکی دست پیدا کنند و برای حل چند چالش اصلی، هم‌افزایی داشته باشند.
سیدمرتضی میری، دبیر کارگروه فرش و صنایع دستی کمیسیون صادرات اتاق ایران هم اعمال مقرراتی نظیر پیمان‌سپاری ارزی را عامل ورود افراد فاقد صلاحیت به حوزه صادرات فرش دانست و گفت: فعالان صنعت فرش علاوه بر تحریم با برخی محدودیت‌های داخلی نیز دست و پنجه نرم می‌کنند و یکی مصادیق این محدودیت‌ها، افزایش 30 درصدی تعرفه واردات ابریشم است.
او گفت: دولت به بهانه اینکه ارزش صادرات فرش چندان چشمگیر نیست، چندان به حمایت از این صنعت راغب نیست. اما مساله این است که بیکاری شاغلان این صنعت که به بیش از 2 میلیون نفر می‌رسد، عواقب جبران ناپذیری در پی خواهد داشت.
عباس آرگون دیگر عضو این کمیسیون هم پیشنهاد ایجاد شرکت‌های مدیریت صادرات و تلاش برای بازاریابی در بازارهای جدید را مطرح کرد. او همچنین گفت که ضرورت دارد، تولید فرش دستباف متناسب با تغییر ذائقه‌ها انجام گیرد.
پس از آنکه حاضران این کمیسیون، دیدگاه‌های خود را مطرح کردند، محسن بهرامی ارض اقدس در جمع‌بندی این موارد نسبت به رفع اختلافات در بخش خصوصی، حذف پیمان‌سپاری در مورد صادرات فرش دستباف، اولویت دادن به مشوق‌های صادراتی، توصیه به مساعدت سفارتخانه‌ها با بازرگانان، کمک دولت به تعدیل هزینه‌های حمل و نقل و ایجاد شرکت‌های صادراتی برای توسعه صادرات فرش تاکید کرد. رئیس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران گفت: برای برخی از مشکلات اولویت‌دار صنعت فرش، کمیته‌ای تخصصی با مشارکت کمیسیون تجارت اتاق تهران، مرکز ملی فرش و وزارت صنعت، معدن و تجارت تشکیل خواهد شد.